Thu hồi đất sạt lở tại Quảng Ninh: Công dân tổ chức họp báo, sự thật được ‘phơi bày’ trước 30 phóng viên

Anh Vũ Bá Quang và chị Vũ Thị Thanh là 01/29 số hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất trong “Dự án thu hồi các thửa đất sạt lở, vị trí nguy hiểm không thể ở, đe dọa tính mạng con người và tài sản của các hộ gia đình, cá nhân tại phường Hà Phong, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh do Công ty Cổ phần Than Hà Tu – Vinacomin làm chủ đầu tư”  đăng ký tổ chức công khai những ‘điểm mờ’ về pháp lý của Dự án này.

• Thu hồi đất sạt lở tại Quảng Ninh: ‘dàn dựng’, ‘lạm quyền’, ‘cài đặt lợi ích nhóm’?

Sở Thông tin và Truyền thông tỉnh Quảng Ninh ban hành Văn bản số 02/STTTT-HCC vào ngày 30/11/2018 chấp thuận đề nghị công dân tổ chức họp báo.

Cuộc họp báo do hộ gia đình anh Vũ Bá Quang, chị Vũ Thị Thanh tổ chức thành công vào ngày 14/12/2018 tại tổ 30, khu 4A, phường Hà Phong, thành phố Hạ Long, với sự hỗ trợ pháp lý của Công ty Luật TNHH Everest. Hơn 30 nhà báo, phóng viên tham gia buổi họp báo đã tận mắt chứng kiến những ‘điểm mờ’ tới mức phi lý của “Dự án thu hồi các thửa đất sạt lở… tại phường Hà Phong”.

Các nhà báo, phóng viên chính là những nhân chứng tin cậy, chứng minh cho căn cứ khiếu kiện của người bị thu hồi đất là chính xác.

Tóm tắt quá trình thực hiện “Dự án thu hồi các thửa đất sạt lở… tại phường Hà Phong”:

“Dự án thu hồi các thửa đất sạt lở, vị trí nguy hiểm không thể ở, đe dọa tính mạng con người và tài sản của các hộ gia đình, cá nhân tại phường Hà Phong, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh do Công ty Cổ phần Than Hà Tu – Vinacomin làm chủ đầu tư” (gọi tắt là “Dự án thu hồi các thửa đất sạt lở… tại phường Hà Phong”).

Tại cuộc họp báo, với sự có mặt của hơn 30 phóng viên các cơ quan báo chí tại Trung ương và đia phương, bằng việc trình chiếu một clip có thời lượng khoảng 15 phút, anh Vũ Bá Quang đã tóm tắt toàn bộ vụ việc từ năm 2014 đến năm 2018:

Hơn 40 năm qua, hộ gia đình anh Vũ Bá Quang, chị Vũ Thị Thanh và gần 30 hộ dân khác sinh sống tại Tổ 30, khu 4A, phường Hà Phong, thành Hạ Long chưa bao giờ bị ảnh hưởng bởi sụt lún, sạt lở đất gây nguy hiểm đến tính mạng, tài sản.

Sự việc bắt đầu từ năm 2014, trong quá trình làm đường khai thác than, Công ty Cổ phần Than Hà Tu – Vinancomin không thực hiện đúng theo quy định về xây dựng, bảo vệ môi trường. Thay vì vận chuyển lượng đất đá làm đường đến địa điểm khác Công ty Than Hà Tu gạt thẳng đất, đá xuống dưới chân đồi gây sạt lở đất hư hại tài sản của một số hộ dân đang sinh sống ở chân đồi thuộc địa bàn Tổ 30, khu 4A phường Hà Phong.

Đỉnh điểm vào khoảng tháng 07/2015, tại Quảng Ninh xảy ra trận mưa lũ lịch sử. Lượng đất đá dưới chân đồi (từ quá trình xây dựng đường của Công ty Than Hà Tu) đã tích tụ thành khối lượng lớn kết hợp với mưa lũ dẫn đến ngập lụt, sạt lở ảnh hưởng đến một số hộ dân Tổ 30, khu 4A phường Hà Phong. Trong năm 2015, Các cơ quan chức năng đã kết luận, nguyên nhân dẫn đến sạt lở là do việc khai thác của Công ty Cổ phần Than Hà Tu – Vinancomin.

Ngày 30/06/2016, Công ty Than Hà Tu đã có Công văn số 772/VHTC-ĐM xác nhận về việc lập phương án hỗ trợ bồi thường, hỗ trợ 14 hộ dân bị ảnh hưởng sạt lở, sụt lún. Thế nhưng, thay vì yêu cầu Công ty Cổ phần Than Hà Tu – Vinancomin ngừng hoạt động khai thác đến khi hoàn thiện cơ sở đảm bảo an toàn của các hộ dân nằm dưới khu vực khai thác, Ủy ban nhân dân thành phố Hạ Long chấp thuận cho Công ty Cổ phần Than Hà Tu – Vinancomin lập: “Dự án thu hồi các thửa đất sạt lở, vị trí nguy hiểm không thể ở, đe dọa tính mạng con người và tài sản của các hộ gia đình, cá nhân tại phường Hà Phong, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh”.

Tiếp đó, năm 2016 và 2017, Ủy ban nhân dân thành phố Hạ Long căn cứ quy định tại Điểm e Khoản 1 Điều 65 Luật Đất đai năm 2013: “Các trường hợp thu hồi đất do… có nguy cơ đe dọa tính mạng con người bao gồm: Đất ở có nguy cơ sạt lở, sụt lún, bị ảnh hưởng bởi hiện tượng thiên tai khác đe dọa tính mạng con người”, đã ban hành các quyết định thu hồi đất, cưỡng chế di dời đối với 28 hộ dân nằm dưới khu vực khai thác của Công ty Cổ phần Than Hà Tu – Vinancominu (Tổ 30, khu 4A, phường Hà Phong, thành phố Hạ Long). Nhiều hộ gia đình, cá nhân trong đó có hộ gia đình anh Vũ Bá Quang và chị Vũ Thị Thanh chưa nhận đủ đất và tiền bồi thường, chưa hoàn thành bố trí tạm cư, tái định cư, nhưng vẫn bị cưỡng chế thu hồi đất.

Cho rằng, việc Nhà nước áp dụng quy định Điểm e Khoản 1 Điều 65 Luật Đất đai năm 2013 để ban hành các quyết định thu hồi đất không đúng; việc bồi thường, hỗ trợ tái định cư sai trình tự, thủ tục quy định tại pháp luật đất đai, hộ gia đình anh Vũ Bá Quang, chị Vũ Thị Thanh và một số hộ dân đã khiếu nại, sau đó khởi kiện Ủy ban nhân dân thành phố Hạ Long tại Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ninh.

Trong thời gian các hộ gia đình đang thực hiện quyền khiếu nại, khởi kiện, ngày 29/11/2017, Ủy ban nhân dân phường Hà Phong đột ngột thông báo: Tổ chức thực hiện “bảo vệ mặt bằng” đối với nhà và đất của hộ anh Vũ Bá Quang và chị Vũ Thị Thanh. Thế nhưng, trong thông báo không nêu rõ “bảo vệ mặt bằng” này gồm những nội dung gì?

Ngày 30/11/2017, hộ gia đình anh Vũ Bá Quang và chị Vũ Thị Thanh đã bị Ủy ban nhân dân phường Hà Phong tổ chức “bảo vệ mặt bằng”, nhưng thực chất là phá dỡ toàn bộ căn nhà kiên cố của anh Vũ Bá Quang và chị Vũ Thị Thanh. Do gia đình đang phải tổ chức tang lễ cho người bác ruột, không có nhà để di chuyển tài sản, nên nhiều tài sản, gồm cả tiền, vàng trong nhà anh Vũ Bá Quang và chị Vũ Thị Thanh đã bị vùi lấp trong đống đổ nát.

Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ninh xét xử vụ án hành chính thiếu khách quan

Trong quá trình tố tụng tại cấp sơ thẩm, mặc dù người khởi kiện đã nhiều lần đề nghị, nhưng ngoài tài liệu do người khởi kiện (anh Vũ Bá Quang và chị Vũ Thị Thanh), người bị kiện (Ủy ban nhân dân thành phố Hạ Long), người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan (Công ty Than Hà Tu, Ủy ban nhân dân phường Hà Phong) cung cấp, Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ninh hầu như không thu thập chứng cứ làm rõ sự thật khách quan của vụ án.

Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ninh sau đó lập Biên bản xem xét, thẩm định tại chỗ, nhưng nội dung rất sơ sài, không thể hiện đúng, đủ bản chất của vụ việc: “Từ trên đồi của đường công vụ (của Công ty Cổ phần Than Hà Tu – Vinancomin) phía Tây nhà ông Quang có khe nước, khi mưa sẽ chảy xuống, khe nước là nơi tụ thủy của ba phía đồi tiếp giáp và gần nhà ông Quang…”.

Vào ngày 13/11/2018, Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ninh đã xét xử sơ thẩm vụ án: “Khiếu kiện Quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai về việc thu hồi đất và cưỡng chế thu hồi đất”.

Đại diện hộ gia đình anh Vũ Bá Quang và chị Vũ Thị Thanh và các luật sư bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho anh Vũ Bá Quang và chị Vũ Thị Thanh đã đưa ra đầy đủ căn cứ pháp luật:

Một là, Ủy ban nhân dân thành phố Hạ Long đã không đánh giá chính xác, khách quan nguyên nhân dẫn đến sạt lở đất tại Tổ 30, khu 4A, phường Hà Phong, thành phố Hạ Long, kết luận do “Thiên tai” nhưng thực chất là do “Nhân họa” – áp dụng quy định tại Điểm e Khoản 1 Điều 65 Luật Đất đai năm 2013 để thu hồi đất của các hộ dân là không có căn cứ.

Hai là, Ủy ban nhân dân thành phố Hạ Long không thực hiện đúng quy trình, thủ tục thu hồi đất theo quy định của pháp luật hiện hành: (i) Thu hồi đất nhưng không bồi thường bằng đất mà bồi thường tiền (cụ thể hộ gia đình ông Vũ Bá Quang và bà Vũ Thị Thanh bị thu hồi diện tích là 779,1 m² đất ở, nhưng chỉ bồi thường bằng tiền 200 m² đất ở và bố trí lô đất tái định cư 85 m²); (ii) xác định sai nguồn gốc đất từ đất ở thành đất trồng cây lâu năm, không bồi thường đối với diện tích đất nằm trong hành lang đường sắt và hành lang an toàn đường điện; (iii) không công khai minh bạch thông tin về Dự án tái định cư, không công khai bản đồ quy hoạch Dự án; (iv) Đáng lẽ cần yêu cầu Công ty Cổ phần Than Hà Tu – Vinacomin thực hiện làm việc trực tiếp, đàm phán về giá đất bồi thường (đối với những thửa đất nông nghiệp – không phải đất ở), thì Ủy ban nhân dân thành phố Hạ Long ban hành văn bản để Công ty Cổ phần Than Hà Tu – Vinacomin hỗ trợ các hộ gia đình bằng đơn giá do tỉnh Quảng Ninh ban hành – thấp hơn giá trị thực của thửa đất nhiều lần; (v) thực hiện cưỡng chế trước khi bố trí nhà ở tạm cư, hoàn thành tái định cư.

Ba là, Ủy ban nhân dân thành phố Hạ Long cùng Công ty Cổ phần Than Hà Tu – Vinacomin xâm phạm quyền lợi chính đáng của nhân dân, không thực hiện bồi thường, đền bù theo quy định của pháp luật hiện hành, văn bản, quyết định do chính Ủy ban nhân dân thành phố Hạ Long đưa ra.

Thế nhưng, Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ninh sau đó đã bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của hộ gia đình ông Vũ Bá Quang và bà Vũ Thị Thanh.

Không đồng ý với phán quyết của Tòa án cấp sơ thẩm, ông Vũ Bá Quang và bà Vũ Thị Thanh tiếp tục kháng cáo toàn bộ bản án tới Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội. Đồng thời, ông Vũ Bá Quang và bà Vũ Thị Thanh tổ chức họp báo để công bố, công khai những thông tin, tài liệu, chứng cứ và căn cứ pháp lý để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình mà họ cho rằng chưa được Tòa án sơ thẩm xem xét đầy đủ, khách quan.

Anh Vũ Bá Quang và chị Vũ Thị Thanh đã mời các nhà báo, phóng viên tới thực địa Dự án thu hồi đất và Khu tái định cư:

– Tại địa điểm Dự án (đã thu hồi diện tích đất của 28/29 hộ gia đình), các nhà báo, phóng viên đã trực tiếp chứng kiến: mặt địa chất rất vững chắc, ngay cả mức độ sạt lở có thể ảnh hưởng tới cuộc sống của người dân cũng không có, chưa nói mức độ sạt lở có thể đe dọa tính mạng con người và tài sản (mức nguy hiểm không thể ở).

– Tại khu tái định cư, các phóng viên chứng kiến: Dự án tương tự của Công ty Than Núi Béo được bố trí lô đất tái định cư 320m²/hộ gia đình, nhưng Dự án của Công ty Than Hà Tu, người bị thu hồi đất chỉ được bố trí lô đất tái định cư 85 m²/hộ gia đình.

Gia đình anh Vũ Bá Quang và chị Vũ Thị Thanh cũng đã gửi nhiều đơn thư, kiến nghị, phản ánh, tố cáo tới nhiều cơ quan chức năng của tỉnh Quảng Ninh, đồng thời, cũng đã gửi tới các cơ quan Văn phòng Chính phủ, Thanh tra Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường và Ban Dân vận Trung ương Đảng.

Một số bài viết liên quan đến vụ việc:

1. Thu hồi đất sạt lở tại Quảng Ninh: Có “cài đặt” “lợi ích nhóm” trong Quyết định số 1357/QĐ-UBND của Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh
2. Thu hồi đất sạt lở tại Quảng Ninh: Nhiều ‘điểm mờ’ pháp lý không có câu trả lời thỏa đáng
3. Thu hồi đất sạt lở tại Quảng Ninh: Dự án kinh tế ‘núp danh’ Dự án xã hội, ai ‘được’, ai ‘mất’?
4. Thu hồi đất sạt lở tại Quảng Ninh: thu ‘đất ở’, thu luôn ‘đất nông nghiệp’
5. Thu hồi đất sạt lở tại Quảng Ninh: ông Vũ Bá Quang có đủ cơ sở pháp lý
6. Quảng Ninh: Người dân đầu tiên tổ chức họp báo về cưỡng chế nhà

Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest: